Ogledi iz prošlosti Crkve II - Boris Fajfrić

Protonamesnik dr Boris Fajfrić, sumira svoj istraživački rad posvećen prošlosti Crkve drugom knjigom ogleda, koje je u određenom vremenskom periodu, objavljivao u stručnim naučnim listovima. Svaki ogled je zasebna celina, ali kada se pročita cela knjiga uočava se hronološki niz, jer se nižu događaji koji se vezuju za početke hrišćanstva, a završavaju se u savremenom dobu, tačnije u dvadesetom veku. Ova knjiga ogleda, uvaženog autora, može poslužiti širokoj čitalačkoj publici da se upozna sa načinom organizacije ranohrišćanske crkvene organizacije u Sirmijumu, da spozna kakav je bio monaški život na Sinaju u periodu od 4. do 6. veka. Slikovito su opisana sva iskušenja onih koji su se zavetovali monaškom životu u manastirima i u pustinjskom bitisanju. Zanimljivi ogledi su posvećeni razvoju i osnovnim karakteristikama hrišćanskog bogosluženja, crkvenoj muzici i pojanju. Istaknuta su određena pravila koje je valjalo poštovati i kojih se moralo pridržavati kada je reč o crkvenom pevanju. Sveta Gora u hrišćanskom, posebno pravoslavnom svetu, uvek je budila interesovanje kod vernika, ali i kod onih koji se bave izučavanjem prošlosti ovog svetilišta. Autor ovih ogleda upoznaje čitaoce sa postankom, opstankom i gašenjem benediktinskog manastira Amalfiona na ovom svetom mestu koji je postojao od 10. do 18. veka. Spisatelj se bavi društvenim uslovima koji su činili da ovaj sakralni objekat toliko postoji i kakvi su odnosi bili sa pravoslavnim svetinjama, a među njima sa odnosom sa našim Hilandarom. Šira čitalačka publika će biti upoznata sa nastancima, delovanjem, sličnostima i razlikama u verskom učenju, bogosluženjima i običajima u Jermenskoj, Sirijsko – jakovitskoj, Etiopskoj i Koptskoj crkvi, ali iz pogleda poznatog crvenog istoričara Vikentija Fradinskog, koji je predavao na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Beogradu. Veći broj ogleda posvećen je razvoju, problemima, običajima Srpske pravoslavne crkve. Istaknuta je uloga Svetog Save kao rodonačelnika naše Crkve. Nije bio lak put kojim je hodio naš svetitelj da bi Srpska crkva postala autokefalna, kao ni rad na očuvanju pravoslavne vere u Raškoj i misionarski put nakon dobijanja autokefalnosti. Trebalo se izboriti i protiv latinskog uticaja, pojavom bogumila, činiti sve da se određena narodna verovanja usaglase sa crkvenim kanonima. Često postoje različita tumačenja odrećenih istorijskih zbivanja. Najčešće se sukobljavaju verovanja potekla u narodu (mitovi i legende) i utvrđene istorijske činjenice. Autor se bavi ovim pitanjima posebno kada je reč o ulozi Vuka Brankovića u Boju na Kosovu i kasnije, ceneći, pre svega istorijske izvore. Sva istorijska zbivanja nakon Kosovskog boja teme su ogleda koji se bave vladavinom i sukobima Brankovića i Lazarevića (Đurđa i Stefana), turskim i ugarskim uticajima na srpski dvor, veze sa ove dve dinastije, ulogama pojedinih članova ovih porodica u društvenim, posebno istorijskim prilikama u Srbiji toga vremena. Autor ističe ulogu sremskih Brankovića u očuvanju duha Pravoslavlja na teritorijama na kojima su duhovno delovali. Prosvetnim radnicima će biti posebno interesantno ogledi posvećeni organizovanju rada i života u Monaškoj školi u manastiru Hopovo. U školi su bila detaljno propisana pravila kojih su se polaznici morali pridržavati. Nastavni programi su bili bogati opšteobrazovnim, duhovnim i predmetima kojima se afirmiše praktičan (ekonomičan) rad. Utvrđena su pravila kako se rukovodi školama, kako se izvodi nastava i polažu ispiti, kako se koristi slobodno vreme i školska biblioteka, vreme bogosluženja, međusobni odnosi mlađih i starijih, i druga pravila i obaveze. Autor ove knjige daruje čitaocima sadržajan životopis episkopa bačkog Irineja Ćirića. Životopis ističe ulogu ovog duhovnog pastira u složenim istorijskim i geopolitičkim prilikama, misionarskom radu i prilikama u toku Drugog svetskog rata i u posleratnom periodu kada je bilo pokušaja da se stvaraju nove crkve na osnovu nekakvih političkih direktiva kako bi se smanjio uticaj SPC. Takvih pokušaja je bilo i kada je reč o Ruskoj pravoslavnoj crkvi. Određeni tekstovi su posvećeni i odnosima Srpske i Ruske crkve. Postojale su, posle Drugog svetskog rata uzajamne posete i razmene iskustava. Autor iznosi određene činjenice iz tog vremena, koje se odnose na uzajamne posete, a koje nisu bile poznate tadašnjoj javnosti. Posleratni period nije bio lak za delovanje SPC. Crkvi su oduzimana imanja i objekti, a proslave crkvenih praznika nisu ni blizu dobijale značaj koji pripada tradiciji Srpske crkve. I u tim složenim vremenima crkveni velikodostojnici su se borili da se očuva tradicija i duh Pravoslavlja. Autor predočava određena dokumenta i poslanice kojima se svedoče napori da Pravoslavlje mora da opstane i da čista vera čuva biće od zla. Crkveni običaji i praznici utkani su u narodnu tradiciju. Spisatelj detaljno opisuje sve odlike starozavetnih, novozavetnih i ranohrišćanskih običaja. Za svaki praznik i običaj navodi se poreklo, način obeležavanja, veza sa Crkvom i narodnim običajima. Ovo poglavlje pobudiće interesovanje svih vernika i onih koji žele da saznaju mnogo toga što se nije znalo, a vezano je za valjano i pravilno obeležavanje praznika i krsnih slava. Na kraju svakog ogleda autor se poziva na brojne izvore i literaturu što pokazuje sistematičnost kojom se vodio pišući ovo interesantno delo, koje u pojedinim delovima može da pripadne udžbeničkoj literaturi. Stil na koji autor piše blizak je svakom čitaocu bez obzira da li je vernik ili samo zainteresovan za proučavanje crkvene istoriografije. Zato ga treba preporučiti široj čitalačkoj publici i poštovaocima istraživačkog rada, a koji se odnosi na crkvenu istoriju.